Η μυθοπλασία υπήρξε ένα χαρακτηριστικό όλων των λαών από πολύ παλιά. Ιστορίες και παραμύθια διαδίδονται από γενιά σε γενιά ενώ εκατοντάδες νέες ιστορίες δημιουργούνται συνεχώς. Μεγάλο μέρος από τη μυθοπλασία ενός λαού απευθύνεται στα παιδιά είτε με τη μορφή διδακτικών ιστοριών είτε με τη μορφή παιδικών ηρώων οι οποίοι καλούνται να ανταπεξέλθουν ορισμένες δυσκολίες οι οποίοι εμφανίζονται στο δρόμο τους. Πολλές ιστορίες φτάνουν και στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση ενώ δεκάδες ψηφιακά παιχνίδια δημιουργούνται ετησίως με αντίστοιχο περιεχόμενο. Τα παιδιά φαίνεται να αγαπάνε ιδιαίτερα και να έχουν αδυναμία τόσο σε τέτοια παιχνίδια όσο και στις ιστορίες που αφορούν κάποιον παιδικό ήρωα. Τελικά, όμως, με ποιον τρόπο βοηθούν τα παιδιά οι παιδικοί ήρωες;
Πολλές φορές οι γονείς ανησυχούν από την υπερβολική ενασχόληση και ταύτιση των παιδιών με κάποιο παιχνίδι ή ταινία. Θεωρούν ότι οι παιδικοί ήρωες όπως προβάλλονται πλέον ενισχύουν την επιθετικότητα και προωθούν την βία. Πολλές φορές εμφανίζονται απογοητευμένοι ή στεναχωρημένοι χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν άμεσα. Είναι όμως βάσιμοι οι φόβοι των γονέων ή αντίθετα οι παιδικοί ήρωες έχουν σημασία για τα παιδιά που μεγαλώνουν θαυμάζοντάς τους; Σύμφωνα με τους αναπτυξιακούς ψυχολόγους η ύπαρξη των παιδικών ηρώων βοηθά την ανάπτυξη του παιδιού με ποικίλους τρόπους, τους οποίους θα αναλύσουμε στη συνέχεια.
Οι παιδικοί ήρωες δυναμώνουν τα παιδιά.
Τις περισσότερες φορές τα παιδιά επιλέγουν να ταυτιστούν με έναν ήρωα ο οποίος έχει κοινά σημεία μαζί τους. Τα βιώματα, οι ανάγκες, οι ανησυχίες και οι φόβοι του κάθε παιδιού είναι και οι βασικοί παράγοντες που θα επηρεάσουν τον ήρωα με τον οποίο θα ταυτιστούν. Συνήθως ο ήρωας αυτός αφού έρθει αντιμέτωπος με πολλές δυσκολίες καταφέρνει να επιτύχει τον στόχο του και να δώσει ένα «happy end» στην ιστορία του. Τα παιδιά ως θεατές όλου αυτού μαθαίνουν να μην εγκαταλείπουν την προσπάθεια παρά τις δυσκολίες και να επιμένουν μέχρι να δικαιωθούν. Ταυτόχρονα η θετική κατάληξη της ιστορίας ενισχύει ακόμα περισσότερο την αισιοδοξία και το θάρρος του παιδιού. Την ίδια στιγμή όμως γίνεται εμφανές ότι παρά τις αρετές του ήρωα τίποτα δεν έρχεται χωρίς προσπάθεια δίνοντας έμφαση στην αγωνιστικότητα που χρειάζεται η ζωή.
Οι παιδικοί ήρωες διευρύνουν τη φαντασία.
Το σημαντικότερο στοιχείο της παιδικής ηλικίας είναι ίσως η φαντασία και οι ανεξάντλητες δυνατότητες που έχει. Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να απασχολούνται για ώρες με ένα απλό αντικείμενο στο οποίο με τη δύναμη της φαντασία δίνουν πολλές διαφορετικές υποστάσεις και με το οποίο μπορούν να φτιάξουν ατελείωτες ιστορίες. Οι ήρωες των ιστοριών ουσιαστικά «προσκαλούν» τα παιδιά στον κόσμο τους καλλιεργώντας την ικανότητά τους να φτιάξουν σενάρια και να πρωταγωνιστήσουν μέσα σε αυτά.
Οι παιδικοί ήρωες ως πρότυπα προς μίμηση.
Η παιδική ηλικία χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από την ανάγκη των παιδιών να έχουν κάποιες φιγούρες ως πρότυπα προς μίμηση. Η ανάγκη αυτή γίνεται ακόμα πιο έντονη όταν προέρχονται τόσο από μονογονεϊκές οικογένειες όσο και από οικογένειες όπου οι γονείς δεν ευκαιρούν να δώσουν την δέουσα σημασία στην αλληλεπίδραση με το παιδί τους. Στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να βρεθεί το κατάλληλο πρότυπο σε κάποιον φανταστικό ήρωα που θα αντικαταστήσει, όσο αυτό είναι δυνατόν, την γονική παρουσία.
Το παιδί μαθαίνει να ξεχωρίζει το «καλό» από το «κακό».
Ένα από τα προτερήματα που θαυμάζουν κατά κύριο λόγο στους ήρωες τα παιδιά είναι η ικανότητα που έχουν να ξεχωρίζουν το «καλό» και το «κακό». Έχοντας αυτή την αρετή οι παιδικοί ήρωες υπερασπίζονται τους αδύναμους και τιμωρούν τους κακούς για ότι άδικο έχουν κάνει. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η αίσθηση του δικαίου και το παιδί συμπάσχει επί της ουσίας με τους αναξιοπαθούντες της ιστορίας.
Ενισχύεται η ανεξαρτησία αλλά και η αξία της συλλογικότητας.
Στις περισσότερες ιστορίες, ο ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με τις δυσκολίες τις οποίες καλείται να αντιμετωπίσει μόνος. Πολύ συχνά όμως έχει σύμμαχο και συνεργάτη έναν πιστό φίλο ή μια ομάδα με την οποία συνεργάζεται. Με τον τρόπο αυτό ενώ αρχικά προβάλλεται η ανάγκη να δράσει μόνος του, στην πορεία αποκαλύπτεται και η αξία της συνεργασίας και της συλλογικότητας όταν το απαιτεί η περίσταση.
Περισσότερα άρθρα για τα παιδιά, τους εφήβους και την οικογένεια εδώ.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Halim, M. L. D. (2016). Princesses and Superheroes: Social‐Cognitive Influences on Early Gender Rigidity. Child Development Perspectives, 10(3), 155-160.
Haen, C. R. A. I. G. (2011). The therapeutic use of superheroes in the treatment of boys. Engaging boys in treatment: Creative approaches to the therapeutic process, 153-175.